در پی بی‌اعتنایی و اهمال وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، طی ۱۰ سال اخیر در بالغ‌ بر نیمی از محوطه باستانی کلندی در بندر تاریخی تیس، واقع در استان سیستان و بلوچستان، ساخت‌وسازهای غیرمجاز انجام گرفته و آن را برای همیشه از بین برده است. حال‌ آنکه پیشینه این محوطه تاریخی به ایران باستان و دوران هخامنشیان باز می‌گردد.

نوذر حیدری، سرپرست گروه باستان‌شناسی محوطه تاریخی کلندی، با ابراز تاسف از اینکه در حال حاضر تنها ۴۰ درصد این محوطه باستانی باقی مانده است، گفت که این محوطه بیش از یک هزار و ۳۰۰ سال تاریخ مکتوب دارد و یکی از مهم‌ترین آثار باقی‌مانده از دوران باستان در سیستان و بلوچستان است.

این باستان‌شناس ضمن اشاره به یافته‌های باستان‌شناسی در بندر تاریخی تیس به خبرگزاری ایلنا گفت که در محوطه باستانی کلندی از دوره‌های اشکانیان و ساسانیان تا دوره اسلامی شواهد زیادی موجود است. با این حال، نتایج کاوش‌های باستان‌شناسی پژوهشگری به نام مارک ارل اشتاین در سال ۱۹۳۶ نشان داد که قدمت این میراث باستانی به دوران هخامنشیان می‌رسد.

حیدری در ادامه افزود: «محوطه کلندی به‌رغم پیشینه باستانی و اهمیت تاریخی در فهرست میراث ملی قرار نگرفت و حریم آن تعیین نشد. این باعث شد در یک بازه زمانی ۱۰ تا ۱۵ ساله، ساخت‌وسازهای غیرقانونی بسیاری روی آن انجام شود.»

آن‌طور که از گفته‌های سرپرست گروه باستان‌شناسی محوطه کلندی برمی‌آید، وزارت میراث فرهنگی نه‌تنها از اختصاص ردیف بودجه کاوش‌های باستان‌شناسی محوطه کلندی خودداری کرده که برای محافظت از آن هم اقدام موثری انجام نداده است.

در صورتی‌ که سال ۱۴۰۱ وقتی با پیگیری‌های بسیار باستان‌شناسان، یک فصل کاوش اضطراری در محوطه باستانی کلندی انجام شد، از دل یک ترانشه‌ با ابعاد پنج در ۱۰ متر، دهانه‌ کوره‌ای به عمق دو متر بیرون آمد.

این کشف باستان‌شناسی اهمیت محوطه باستانی کلندی و احتمال وجود آثار بسیار دیگر در این محوطه را اثبات می‌کرد، با این حال به قول حیدری، تمام اقدام‌های کاوشی و حفاظتی در همین یک کاوش اضطراری خلاصه شد و با وجود درخواست پژوهشگران از اداره میراث فرهنگی منطقه آزاد چابهار، برای محافظت از این محوطه باستانی هیچ‌ اقدامی انجام نشد.

سرپرست گروه باستان‌شناسی محوطه کلندی گفت که در حال حاضر محوطه‌های بسیاری در سیستان و بلوچستان وجود دارند که اشتاین آن‌ها را شناسایی کرد اما در بی‌خبری مسئولان میراث‌ فرهنگی، هیچ کدام ثبت و تعیین حریم نشده‌اند.

در این میان، منطقه تیس به لحاظ تاریخی اهمیتی دوچندان دارد؛ زیرا در همین محوطه تاریخی کلندی به‌راحتی می‌توان کاسه‌های نیمه‌سالم در دیواره‌های پی‌ها را مشاهده کرد.

به گفته حیدری، باستان‌شناسان از پژوهشگاه میراث فرهنگی درخواست کرده‌اند با تخصیص اعتبار موردنیاز بخش‌های باقی‌مانده از محوطه باستانی کلندی را از ساخت‌وساز نجات دهد. این باستان‌شناس در عین حال تاکید کرد در صورتی‌ که محوطه باستانی کلندی در سال‌های قبل تعیین حریم و ثبت ملی می‌شد، امکان محافظت از آن وجود داشت اما اکنون با ده‌ها میلیارد اعتبار نیز نمی‌توان محوطه را از ساخت‌وسازهای صورت‌گرفته نجات‌ داد.

محوطه باستانی کلندی هسته اصلی بندر تاریخی تیس، در سواحل مکران واقع در شهرستان چابهار قرار دارد. بخش زیادی از این محوطه تاریخی اکنون زیر منازل مسکونی دفن شده است. این میراث باستانی نخستین بار در نقشه توپوگرافی که مارک ارل اشتاین، باستان‌شناس مجارستانی، از روستا و بندر تیس تهیه کرد، معرفی و جانمایی شد.

این بندر تاریخی در متون تاریخی با نام‌های مختلفی از جمله طبس، تیز و تیس معرفی شده است. به‌غیر شواهد به‌دست‌آمده از نقشه توپوگرافی اشتاین که قدمت محوطه کلندی را به هخامنشیان می‌رساند، اسناد تاریخی موجود نشان می‌دهد که بندر تاریخی تیس در دوران باستان و پس از اسلام محل آمدوشد تجار بود و بازرگانان از طریق آن با بندرهای تجاری شمال آفریقا و هندوستان در ارتباط بودند.